Bierna agresja- ukryty mechanizm, który trzyma Cię w toksycznych relacjach

Bierna agresja to wyrażanie negatywnych emocji, takich jak gniew, frustracja czy rozczarowanie, w sposób pośredni i ukryty. Zamiast otwarcie komunikować swoje uczucia i potrzeby, osoba stosująca bierną agresję wyraża je poprzez subtelne, często trudne do zidentyfikowania zachowania, które mają na celu zranić, ukarać lub kontrolować drugą osobę.

Czy zdarza Ci się doświadczać sytuacji, w których bliska osoba twierdzi, że „wszystko jest w porządku”, choć jej zachowanie wyraźnie mówi coś innego? Albo może sam/sama używasz milczenia jako broni, gdy czujesz się zraniony/a? Jeśli tak, prawdopodobnie masz do czynienia z bierną agresją – subtelną, ale niezwykle destrukcyjną formą komunikacji, która może zatruwać relacje i trzymać nas w trójkącie dramatycznym. Ten ważny temat szczegółowo omawia Agnieszka Madej-Uhl w swojej książce „Wyjdź z gry„.

Czym jest bierna agresja?

Bierna agresja to wyrażanie negatywnych emocji, takich jak gniew, frustracja czy rozczarowanie, w sposób pośredni i ukryty. Zamiast otwarcie komunikować swoje uczucia i potrzeby, osoba stosująca bierną agresję wyraża je poprzez subtelne, często trudne do zidentyfikowania zachowania, które mają na celu zranić, ukarać lub kontrolować drugą osobę.

Jak wyjaśnia autorka „Wyjdź z gry„: „Bierna agresja to agresja, która nie jest wyrażana wprost, ale stanowi subtelną formę przemocy, która może być równie destrukcyjna jak przemoc fizyczna„. Co więcej, bierna agresja jest jednym z kluczowych mechanizmów, które trzymają nas w trójkącie dramatycznym – destrukcyjnym schemacie interakcji, w którym przyjmujemy role ofiary, ratownika lub oprawcy.

Jak rozpoznać bierną agresję?

W książce „Wyjdź z gry” Agnieszka Madej-Uhl identyfikuje kilka charakterystycznych przejawów biernej agresji:

Odmowa słuchania Twojego zdania

Osoba stosująca bierną agresję często odmawia wysłuchania Twojego punktu widzenia, ignoruje Twoje argumenty lub zmienia temat, gdy próbujesz wyrazić swoje zdanie. Jak czytamy w książce: „Czy zdarza się, że ktoś w Twoim otoczeniu odmawia słuchania Twojego zdania? Czy czujesz, że nie masz prawa i przestrzeni, aby wyrazić swoje obawy, troski i potrzeby?„

Karanie milczeniem

Jedną z najbardziej powszechnych form biernej agresji jest tzw. „ciche dni” – celowe ignorowanie drugiej osoby, odmowa komunikacji i emocjonalne wycofanie. To potężna broń, która wywołuje w ofierze niepewność, frustrację i poczucie winy. Autorka pisze: „Jeśli angażujesz się w dialog lub konflikt, a druga strona odpowiada ciszą, jest to znak, że masz do czynienia z bierną agresją. Cisza jest tutaj narzędziem kontroli i manipulacji„.

Zaprzeczanie faktom

Osoba stosująca bierną agresję często zaprzecza oczywistym faktom lub Twoim doświadczeniom, sprawiając, że zaczynasz wątpić we własne spostrzeżenia i pamięć. To forma gaslightingu, która może prowadzić do znacznej dezorientacji i podważenia poczucia własnej wartości. W „Wyjdź z gry” czytamy: „Regularne zaprzeczanie Twoim doświadczeniom i faktom to także forma biernej agresji. Powtarzanie, że to, co mówisz, nie jest prawdą lub że się mylisz, ma na celu podważenie Twojej pewności siebie„.

Przemoc finansowa

W relacjach, szczególnie partnerskich, bierna agresja może przejawiać się poprzez kontrolę finansową – ograniczanie dostępu do pieniędzy, brak transparentności w kwestiach finansowych czy manipulowanie wspólnymi środkami. Jak zauważa autorka: „W związkach może dochodzić do przemocy finansowej, gdy jedna strona kontroluje zasoby finansowe, uniemożliwiając drugiej niezależność i swobodę„.

Nastawianie otoczenia przeciwko Tobie

Osoby stosujące bierną agresję często rozpowszechniają plotki, insynuacje lub półprawdy na Twój temat, starając się podważyć Twoją pozycję w grupie i izolować Cię od potencjalnych sojuszników. Agnieszka Madej-Uhl pisze: „Jeśli doświadczasz sytuacji, w której ktoś nastawia innych przeciwko Tobie, jesteś w roli ofiary w trójkącie dramatycznym„.

Jak bierna agresja trzyma nas w trójkącie dramatycznym?

Bierna agresja jest mocno powiązana z trójkątem dramatycznym – modelem psychologicznym opisującym destrukcyjne role ofiary, ratownika i oprawcy, które przyjmujemy w relacjach. Oto jak te dwa mechanizmy się zazębiają:

• Gdy jesteśmy odbiorcami biernej agresji, często wpadamy w rolę ofiary – czujemy się bezradni, niezrozumiani i niesprawiedliwie traktowani.
• Osoba stosująca bierną agresję najczęściej przyjmuje rolę oprawcy, choć w sposób ukryty i trudny do zidentyfikowania, co czyni tę formę manipulacji szczególnie podstępną.
• Kiedy próbujemy „zrozumieć” osobę bierno-agresywną, usprawiedliwiać jej zachowanie lub „naprawić” relację, wchodzimy w rolę ratownika, co jeszcze bardziej wzmacnia dynamikę trójkąta.

Jak wyjaśnia autorka książki „Wyjdź z gry„: „Jednym z kluczowych mechanizmów, które trzymają nas w trójkącie dramatycznym, jest bierna, czyli pasywna agresja„.

Jak wyjść z błędnego koła biernej agresji?

Wyjście z pułapki biernej agresji wymaga świadomości i konkretnych działań. Oto kilka strategii proponowanych w książce „Wyjdź z gry„:

1. Rozpoznaj bierną agresję – Pierwszy krok to nauczenie się identyfikować subtelne przejawy biernej agresji w zachowaniu innych i w swoim własnym.
2. Nazwij zachowanie – Zamiast reagować emocjonalnie, nazwij obserwowane zachowanie, np. „Widzę, że nie odpowiadasz na moje pytania”.
3. Komunikuj się asertywnie – Wyrażaj swoje uczucia i potrzeby w sposób jasny i bezpośredni, używając komunikatów „ja”, np. „Czuję się zraniony/a, gdy nie odpowiadasz na moje pytania”.
4. Ustal jasne granice – Określ, jakie zachowania są dla Ciebie nieakceptowalne i jakie będą konsekwencje ich przekraczania.
5. Skoncentruj się na rozwiązaniach – Zamiast zagłębiać się w problem, skup się na możliwych rozwiązaniach i krokach naprzód.
6. Jeśli to konieczne, szukaj pomocy – W przypadku głęboko zakorzenionych wzorców biernej agresji, profesjonalna pomoc terapeuty może być nieoceniona.

Agnieszka Madej-Uhl podkreśla: „Świadomość tych mechanizmów i nauka rozpoznawania ich w codziennym życiu to klucz do wyjścia z roli ofiary i przejęcia kontroli nad własnym życiem„.

Jeśli rozpoznajesz w swoim życiu przejawy biernej agresji i chcesz nauczyć się, jak skutecznie sobie z nią radzić, książka „Wyjdź z gry – droga do autentycznego życia” oferuje głębsze zrozumienie tego zjawiska oraz praktyczne narzędzia do budowania zdrowszych relacji.