Chociaż rozwój technologii, takich jak telefony komórkowe i Internet, daje wrażenie, że jesteśmy bardziej połączeni niż kiedykolwiek, to jednak rzeczywistość pokazuje coś innego. Współczesne społeczeństwo, mimo dostępności narzędzi umożliwiających komunikację, zmaga się z problemami samotności i społecznego wykluczenia. Zjawiska te dotykają zarówno jednostek, jak i całych grup, stając się jednym z głównych wyzwań naszych czasów.
Sięgaj po pomoc
Jeżeli dotyczy Ciebie problem izolacji społecznej lub wykluczenia – nie lekceważ tego – porozmawiaj z kimś zaufanym. Warto rozważyć także profesjonalne wsparcie – możesz znaleźć je na przykład wśród specjalistów Ośrodka Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej Pomarańczowe Ja w Poznaniu.
Wielowymiarowy charakter wykluczenia
Izolacja społeczna nie sprowadza się wyłącznie do braku kontaktów międzyludzkich. Często jest wynikiem marginalizacji osób postrzeganych jako „inne”. Wykluczenie społeczne może przyjmować różne formy, obejmując aspekty ekonomiczne, kulturowe, psychiczne czy emocjonalne. Mimo że promuje się ideę otwartości i równości, społeczeństwo nadal często wyklucza osoby, które nie wpisują się w powszechnie przyjęte normy.
Wykluczenie dotyka wielu grup, w tym osób z zaburzeniami neurorozwojowymi, takimi jak ADHD. Dzieci z tym zaburzeniem mają trudności w relacjach z rówieśnikami, ponieważ ich zachowanie często odbiega od normy, co prowadzi do nieporozumień i izolacji. W dorosłości osoby z ADHD mierzą się z podobnymi wyzwaniami w pracy, co może skutkować alienacją i brakiem akceptacji ze strony współpracowników. Zbyt często ich problemy są niezrozumiane, a brak wsparcia ze strony otoczenia jeszcze bardziej pogłębia trudności.
Kolejnym przykładem są osoby należące do społeczności LGBT+, które mimo rosnącej tolerancji nadal często doświadczają braku akceptacji, szczególnie ze strony rodziny lub rówieśników. Młode osoby LGBT+ mogą spotykać się z wykluczeniem w szkole, co wpływa negatywnie na ich zdrowie psychiczne, prowadząc do depresji, lęku czy poczucia osamotnienia.
Wykluczenie a problemy psychiczne
Osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, schizofrenia czy zaburzenia lękowe, również często stają się ofiarami społecznej izolacji. Ich problemy bywają ignorowane lub niewłaściwie rozumiane, co prowadzi do stygmatyzacji. Dotyczy to szczególnie młodzieży, której problemy psychiczne są często bagatelizowane. W szkole młodzi ludzie zmagający się z depresją czy lękami mogą być wykluczani przez rówieśników, co jeszcze bardziej pogłębia ich poczucie osamotnienia.
Dorośli również nie są wolni od tych problemów. W miejscu pracy, osoby z problemami psychicznymi często napotykają na brak zrozumienia ze strony współpracowników, co może prowadzić do wykluczenia z życia zawodowego. Brak wsparcia i akceptacji powoduje, że osoby te nie tylko zmagają się z problemami zdrowotnymi, ale także czują się społecznie izolowane.
Izolacja społeczna a relacje
Dobre relacje z innymi są fundamentalne dla poczucia przynależności oraz kształtowania poczucia wartości (zwłaszcza w dzieciństwie). Gdy te relacje zostają zerwane lub zaburzone, osoby dotknięte problemem wykluczenia mogą doświadczać nie tylko samotności, ale także poważnych problemów emocjonalnych. Izolacja wpływa na wszystkie aspekty życia – od relacji rodzinnych, przez zawodowe, aż po kontakty społeczne w codziennych sytuacjach.
W kontekście dzieci i młodzieży, wykluczenie rówieśnicze bywa szczególnie bolesne. W okresie dorastania, kiedy budowanie relacji i zdobywanie umiejętności społecznych jest kluczowe, odrzucenie przez grupę może prowadzić do obniżenia poczucia własnej wartości. Dzieci, które doświadczają wykluczenia, często wycofują się z aktywności, które wcześniej sprawiały im radość, co prowadzi do dalszej izolacji. Skutki tego typu wykluczenia mogą ciągnąć się przez lata, wpływając na zdolność do nawiązywania relacji w dorosłym życiu.
Izolacja w środowisku szkolnym
Choć szkoły powinny być miejscem wsparcia i integracji, często stają się źródłem wykluczenia, zwłaszcza dla dzieci, które różnią się od rówieśników. Dzieci z niepełnosprawnościami, problemami psychicznymi, należące do mniejszości etnicznych lub pochodzące z biedniejszych rodzin, często doświadczają izolacji i braku akceptacji ze strony innych uczniów.
Współczesne programy edukacyjne coraz częściej kładą nacisk na integrację, jednak problem wykluczenia w szkołach nadal istnieje. Brak akceptacji może prowadzić do zastraszania, co ma długofalowy negatywny wpływ na zdrowie psychiczne uczniów. Nauczyciele i rodzice odgrywają kluczową rolę w wczesnym rozpoznawaniu sygnałów wykluczenia i zapobieganiu jego skutkom. Ważne jest także zapewnienie uczniom dostępu do wsparcia psychologicznego, aby mogli oni otrzymać pomoc w trudnych sytuacjach.
Jak pomagać?
Jeśli zauważasz, że ktoś z twojego otoczenia doświadcza wykluczenia, warto podjąć działania. Oferowanie wsparcia emocjonalnego może okazać się bardzo pomocne. Proste gesty, takie jak rozmowa, wspólne spędzenie czasu czy wyrażenie zainteresowania, mogą mieć duże znaczenie dla osoby czującej się samotnej. Ważne jest unikanie oceniania i minimalizowania problemu, gdyż dla osoby doświadczającej wykluczenia sytuacja może być bardzo bolesna. Dobrym pomysłem może okazać się polecenie wsparcia specjalistycznego – na przykład grupy wsparcia lub rozmowy z psychologiem.
Jeżeli wykluczenie dotyczy środowiska szkolnego lub zawodowego, warto interweniować, rozmawiając z nauczycielami, pracodawcą czy innymi odpowiedzialnymi osobami, aby podjąć wspólne działania na rzecz poprawy sytuacji. W niektórych przypadkach pomocne mogą być mediacje, warsztaty czy programy integracyjne.
Ośrodek Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej „Pomarańczowe Ja”
ul. Czajcza 2A/13
61-546 Poznań
Telefon: 515 321 007
https://www.terapiapoznan.pl/kontakt/
